FPO Nedir ?
FPO 'nun anlamı ' Flexible Polyolefin ' yani, esnek poliolefin liflerinden oluşan bir mamuldür. Esnek olmasının önemi kırılmaları ve zaman içinde deformasyona daha geç maruz kalmasıdır. Esneklik katsayısının yüksek olması bu ürünün uygulama sonrası uzun yıllar aynı performansta etkin görevini yerine getirmesi anlamına geliyor.
FPO granülleri genellikle üretim alanında daha çok kullanılmaktadır. kablo sanayinde, film endüstrisinde, compound üretiminde, enjeksiyon ve kalıp sanayilerinin yanında her türlü su yalıtım geomembranları üretiminde kullanılmaktadır.
Poliolefin üretimi iki tip ana hammaddedem oluşmaktadır. Birincisi ve en önemlisi PE (polietilen) kökenli, diğeri ise PP (polipropilen) kökenli hammaddelerdir.
FPO Geomembran Nedir ?
FPO Geomembran, FPO granüllerinden üretilen bir sentetik su yalıtım örtüsüdür. FPO Geomembran üretimi son derece basittir. FPO granülü - içine hiçbir katkı katılmadan - direk olarak ekstrüzyon hattından geçirilir. FPO Geomembran genel olarak 1.6, 1.8 ile 2.0 mm kalınlıkta ve 1.05, 1.50 ile 2.10 m x 20 m rulo ebatlarındadır.
FPO Geomembran üretiminde, iki homojen FPO tabaka arasında cam elyaf donatı kullanılır. Kullanılan donatının amacı FPO Geomembran ağırlıklı olarak finiş tabaka olarak kullanıldığından- malzeme üzerindeki oluşabilecek ondülasyonu minimize etmektedir. Cam elyaf (polyester kökenli donatıların aksine)esnek bir donatı olduğundan malzemenin kopmada uzama ve yırtılma uzaması değerlerini etkilemez, malzeme ile uyum sağlar ve beraber uzayabilir.
FPO Geomembran Polyfin markası altında üretilmekte olup, ortası cam elyaf donatılı olan tipleri 30 serisi, ortası cam elyaf donatılı ve altına geotekstil lamine edilmiş tipleri 42 serisi, ortası cam elyaf donatılı ve altına kendinden yapışkanlı tabaka lamine edilmiş tipleri ise 50 serisi olarak adlandırılır.
Malzemenin kalınlığı da malzeme kodunda belirtilir. Örneğin Polyfin® 3020 diye bahsi geçen malzeme 2.0 mm kalınlıkta ve ortası cam elyaf donatılıdır. Ya da Polyfin® 4230 diye bahsi geçen malzeme 3.0 mm kalınlıkta, ortası cam elyaf donatılı ve altına geotekstil lamine edilmiştir.
FPO Geomembran uygulaması çok basittir. Malzeme genel olarak çatılarda finiş tabaka olarak kullanıldığından rüzgarın vakum etkisiyle malzemeyi veya çatıyı kaldırmasını engellemek için serbest serim, mekanik sabitleme ve bini kaynağı metoduyla uygulama yapılır. Bini kaynağında otomatik kaynak makineleri kullanılır.
Bu uygulama metodolojisinde ise kaynaklar mekanik teste veya kıvılcım (spark test) testine tabi tutulur.
Standart olarak açık gri renkte üretilen FPO Geomembranlar gri, mavi, yeşil, kiremit kırmızı, bej ve açık kahverengi renk alternatifleriyle de mimarların tercihi olmuştur.
FPO Geomembran Avantajları
• Genel olarak tek kat uygulandığı için ek bir maliyet çıkarmaz
• Bitki ve ağaç köklerine dayanımlıdır
• Yırtılma, delinme ve çekmeye karşı dirençlidir yüksektir
• Her türlü hava şartlarında uygulanabilir
• Çevre dostudur. (PVC, plastikleştirici ve klor içermez, zehirli gaz çıkarmaz), LEED Kriterlerine uygundur
• Otomatik kaynak makineleri ile uygulandığı için işçilik riskleri en aza indirilmiştir
• Alev üretmeyen yapısı nedeniyle sanayi alanında rahatlıkla kullanılabilir
• Tuzlu suya dayanıklı olduğu için denizcilik alanında da rahatlıkla kullanılabilir
• Sigara yanıklarına dayanıklıdır
• Sıcak veya kalkerli su birikintilerine dayanıklıdır
• Ani ısı değişikliklerinde kararlılığını korumaya devam eder, ayrıca yüksek ısılarda da deformansyona tabii kalmaz
• Eski uygulanmış FPO membran ile yeni FPO membran homojen bir şekilde birbirine kaynaklanabilir
• Hidrolize dayanıklıdır
• Her türlü radyasyona, UV ışınlarına ve ozona karşı yüksek dayanımlıdır
• Her türlü hava şartlarında uygulanabilir.
• Polistren ve bitüm ile uyumludur, eski bitümlü kaplamalar üzerine direkt uygulanabilir
• Yaşlanmaz, yapının ekonomik ömrü süresince özelliklerini yitirmez
• POLYFIN ® marka tüm FPO Geomembran ürünleri için tahmini ekonomik ömrün minimum 50 yıl olduğu kabul edilmektedir.
• POLYFIN® marka FPO Geomembranlar, 20 yıla kadar uluslararası ürün sigortasına sahiptir.
FPO Geomembran ile Bitümlü Geomembran arasındaki farklar nelerdir ?
• Bitümlü geomembranın aksine, FPO geomembran yapısal olarak yaşlanmaz ve özelliklerini kaybetmez
• FPO Geomembran UV ışınlarına dayanımlıdır, bitümle geomembran UV ye dayanımlı değildir, ancak arduaz tabakalı olan tiplerinin UV ye karşı direnci olmakla birlikte, arduaz tabakasının aşınması ile birlikte o direnç de kırılmaya başlar
• FPO Geomembranlar bitki köklerine dayanımlıdır ; bitki kökleri besine ulaşabilmek için karşılaştıkları yüzeye hem mekanik basınç uygular hem de asit salgılar. FPO her ikisine de dayanımlıdır. Bitümlü membran ise direk dayanımlı değildir, benzer uygulamalarda kök koruyuculara ihtiyaç duyulur
• FPO Geomembranlar bitümlü membranlara göre daha düşük sıcaklıklarda servis verebilir (örneğin – 40° C)
• FPO Geomembran her türlü hava şartlarında uygulanabilir. Bitümlü geomembranın uygulanabilmesi için havanın nemsiz, yağışsız ve yüzeyin tozsuz ve kuru olması gerekir
• FPO Geomembran özel otomatik kaynak makineleri ile birleştirilir ve işçilik riski minimize edilir. Bitümlü membranların işçilik riski çok yüksektir.
• FPO Geomembran aşınmaya karşı bitümlü membranlardan daha dayanımlıdır
• FPO Geomembranlar ekolojik olarak çevre dostudur ve LEED kriterlerine uygundur
• FPO Geomembranlar delinmeye, yırtılmaya ve zımbalamaya karşı bitümlü membranlara göre daha dayanımlıdır
• FPO geomembran kıvılcımlara yüksek dayanımlı ve alev yürümez yapıdadır, bitümlü membran alevle akışkan hale gelmektedir
• FPO geomembran tek kat uygulanır. Bitümlü membranlar ise en az iki kat uygulanırlar
• FPO Geomembran bitümlü membranlara göre daha esnektir (yırtılma uzama değeri FPO 'da %900'ün üzerindedir, bitümlü membranda ise %35 civarındadır)
• FPO Geomembran için belirtilen tahmini ekonomik ömür minimum 50 yılken, bitümlü membranda ise uygulama riski dışında maksimum 5 sene ekonomik ömürden bahsedilebilir
• FPO Geomembranlar çeşitli asit ve kimyasallara yüksek dayanımlıdır. Bitümlü membran ise dayanımlı değildir.
FPO Geomembran ile PVC Geomembran arasındaki farklar nelerdir?
• PVC normal formunda sert (PVC boru ve pencereler gibi) bir hammaddedir. Geomembran haline getirebilmek için içine plastikleştirici ve yumuşatıcılar katılır. Ancak bu katkılar zamanla bünyeden buharlaşarak çıkar ve malzemenin yaşlanmasına sebep olur. Hatta PVC geomembran fabrikadan çıkışından itibaren özelliklerini yitirmeye başlar. Şantiyede ilk depolamasından, uygulama anına, ilk uygulama anından uygulamanın ilerleyen etaplarına kadar bile malzeme farklı özellikler gösterebilir. Özellikle mevsim geçişlerinde bu proses hız kazanır ve malzeme plastikleştiricisini kaybettikçe sertleşir, gevrekleşir ve kırılgan bir hal alır. (Dolayısıyla tek etapta bitmeyecek işlerde, etap etap yapılan uygulamalarda eski malzemeden bırakılan pay ile yeni malzemenin kaynağı da çok problemli olur ve kaynak tutmaz) . FPO Geomembran ise özel tasarlanmış bir hammaddeden katkısız olarak üretildiği için yaşlanmaz, zamanla özelliklerini yitirmez (mekanik özellikleri ve esnekliği kalıcıdır) .
• PVC Geomembran'ın 'welding window' diye adlandırılan kaynak penceresi çok düşüktür. Geomembranlar otomatik kaynak makinaları ile birleştirilmektedir . Bu makineler 200° C 'den 700° C 'ye kadar ısı verebilmektedir. PVC geomembran'ın kaynak aralığı 100° C olup (350° C ile 450° C arasında) yüksek ısılarda malzemenin üst tabakasında gözle görülmeyecek şekilde yanma ve incelme, düşük ısılarda ise doğru birleşimi sağlayamama (kaynaklanamama) problemi mevcuttur. Her iki durumda da zamanla birleşim yerinden sistem su kaçırmaya başlar. FPO Geomembran için kaynak penceresi çok yüksek olup, malzeme 300° - 700° C arasında kaynaklanabilir
• PVC geomembran'ın içindeki plastikleştirici, yumuşatıcı, klorür vb bileşim ve katkılardan dolayı olası bir yangın sırasında zehirli gaz çıkarmaktadır ve sağlık/çevre riski yaratır . Hatta otomatik kaynak makinesinin ısısıyla bile bu gaz dışarı çıkmaktadır. FPO Geomembran için ise gerek standart kullanımda gerekse uygulama sırasında zehirli gaz çıkışı yoktur. LEED kriterlerine uygun, çevre dostu bir malzemedir
• PVC geomembran uygulamalarında eski uygulanmış malzeme ile yeni uygulanacak malzeme birleşimi gerektiğinde ciddi sıkıntı yaşanır. Malzeme içindeki plastikleştirici ve yumuşatıcı zamanla buharlaştığından malzemede gevrekleşme olur. Dolayısıyla eski malzeme ile yeni malzeme arasında uyum olmaz. Uygulayıcılar bu tip durumlarda kaynak yerini solventle inceltilir. Ancak PVC solvente dayanımlı değildir. Malzemenin yaşlanması hızlandırılır mukavemeti düşer. Özellikle etap etap ilerleyen uygulamalarda büyük sıkıntı yaşanır ki temel ve perde uygulamaları etap etap ilerleyen uygulamalardır . FPO Geomembran ise katkısız üretilen ve yaşlanmayan bir malzeme olduğundan, aradan yıllar geçse bile eski malzeme ile yeni malzeme ilk günkü kolaylıkla kaynaklanabilir. Ayrıca PVC geomembran için bahsi geçen sebepten ötürü tamirat ne kadar zor ise, FPO için o kadar kolay ve pratiktir.
• PVC geomembran üretiminde standart hammaddenin yerine farklı dolgu malzemeleri de kullanılabilmektedir. Özellikle fiyatı düşürmeye yönelik kalsit vb. dolgu maddeleri malzemenin kalitesini düşürmekte ömrünü daha da azaltmaktadır. FPO ise standardizasyonunu yıllarca korumuş olan katkısız bir üründür.
• Yapılan araştırmalara göre PVC geomembran en iyi ihtimalle (uygulama sıkıntıları, şantiyedeki depolama şartları, UV'ye açık kalması, işin etap etap gitmesi vb. durumlar hariç) 5-10 sene arasında servis verebilmekte (ki bahsi geçen şartlarda çok daha kısa), FPO geomembran için ise tahmini ekonomik ömrün minimum 50 yıl olduğu değerlendirilmektedir.
• PVC geomembran için kopma uzama değeri yaklaşık %250 iken, FPO Geomembran'ın yırtılma uzaması değeri %900'ün üzerindedir. PVC yaşlandıkça kopma uzama değeri düşerken, FPO için bu değer servis süresince kalıcıdır.
FPO Geomembran ile standart TPO Geomembran arasındaki farklar nelerdir?
• Standart TPO geomembran üretiminde kullanılan yoğun dolgu malzeme oranından dolayı ekonomik ömrün kısıtlı olmasına rağmen FPO Geomembran katkısız üretilmesinin avantajıyla çok uzun ömürlüdür
• TPO geomembranların çoğunda polyester donatı kullanılması (dolayısıyla kopma uzama değeri %10-15 gibi çok düşük performans aralığında kalmaktadır) özellikle hafif metal çatı sistemlerinde sıkıntı yaratmaktadır. FPO Geomembranın içindeki cam elyaf donatı malzemenin yüksek esneklik ve yırtılma uzama değerlerine uyumludur
• TPO Geomembran üretiminde malzemenin donatı üzerinde kalan kısmında genellikle UV dayanımlı hammadde, donatı altında kalan kısmında ise UV dayanımsız ve dolgulu hammadde kullanılması (dolayısıyla ürünün otomatik kaynak makineleri ile birleştirilmesi sırasında bu iki katmanın iki ayrı ürün gibi hareket etmesi), malzemenin hem uygulamasında hem de performansında ciddi problem yaşanmasına neden olurken, FPO Geomembran donatının altında ve üstünde homojen bir yapıdadır.
• TPO geomembranlarda donatı üzerinde kalan kısım donatı altında kalan kısma göre daha ince üretilmektedir (dolayısıyla kaynak makinesi ısısıyla bazen üst katmandaki donatıya kadar malzemenin sıyrılması), uygulama sırasında ve uygulama sonrasında oksidasyon gibi etkilerden dolayı ciddi sıkıntı yaşanmasına neden olmaktadır. FPO Geomembran sisteminde donatı tam ortadadır
• Çatılarda çıplak bırakılan geomembran uygulamalarında, uygulama sonrasında oksitlenmeden kaybedilen yaklaşık 0.1 - 0.2 mm kalınlık, ince malzemelerde özellikle bini yerlerinde zamanla açılmaya neden olmaktadır. FPO Geomembran uygulamasında belli kalınlıklardan taviz verilmemektedir
• Dünyanın en büyük otomatik kaynak makinesi üreticisi Leister firmasının bile uygulayıcılara TPO geomembran için sabit bir ısı / kaynak aralığı verememektedir (malzemelerin yapısının stabil olmaması, kullanılan dolgu oranlarının özellikle fiyat endeksli pazarlarda çok değişkenlik göstermesi)
• Standart TPO Geomembran PP kökenli hammaddeden üretilmekte, dolayısıyla yeni malzeme ile eski uygulanmış malzeme arasında uyum ve kaynak sıkıntısı yaşanmaktadır. FPO Geomembran ise PE kökenli hammaddeden üretilmekte olup, eski malzeme ile yeni malzeme uzun yıllar sonra bile ilk günkü gibi kaynaklanabilmektedir.
